خطرات پنهان در محیط کار ؛ چگونه از آنها پیشگیری کنیم؟
روزانه به سر کار می‌رویم با همکاران و ماشین‌آلات سروکار داریم و آن قهوه یا چای اول صبح هم که بخش مهمی از روتین کاری‌مان است را می‌نوشیم. در همین حالی که با خیال راحت به محیط کارمان می‌رویم و درآمدزایی می‌کنیم، یک سری خطرات درست مثل یک مین عمل‌نکرده پنهان‌اند. از آن دسته خطراتی که می‌تواند کسی را روانه‌ی بیمارستان کنند، یا حتی گاهی تا سال‌ها اثر خود را روی جسم و روان افراد باقی می‌گذارند. در این مطلب می‌خواهیم درباره پیشگیری از خطرات پنهان در محیط کار صحبت کنیم! پس تا انتها همراه‌مان باشید.
خطر پنهان در محیط کار یعنی چه؟
خطرات پنهان بلافاصله به چشم نمی‌آیند! این خطرات با گذشت زمان یا در صورت تکرار، می‌توانند موجب آسیب یا بیماری جدی شوند. بر خلاف خطرات آشکاری مثل سیم لخت یا زمین خیس، ظاهری خطرناک ندارند، اما باطنی ده برابر مخرب‌تر دارند! قرار گرفتن مداوم در معرض ماده‌ی شیمیایی که تهویه‌ی درستی برای آن وجود ندارد یا فشارهای فیزیکی ناشی از وضعیت‌های کاری نادرست که منجر به اختلالات اسکلتی-عضلانی می‌شوند. خطرات پنهان یعنی همین مواردی که در ظاهر کسی آن را نمی‌بیند ولی اثراتش از خطرات آشکار نیز بدتر است.
محیط کار شما چه خطراتی دارد؟
نوع محیط در شکل‌گیری و پیشگیری از خطرات پنهان در محیط کار خیلی تاثیرگذار است. برای مثال:
در دفاتر اداری: وضعیت نادرست نشستن، خیره شدن مداوم به صفحه‌نمایش، نور نامناسب یا حتی بی‌تحرکی می‌تواند منجر به آسیب‌های تدریجی شود.
در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها: ماشین‌آلات قدیمی، نگهداری ناکافی از تجهیزات یا مواد شیمیایی بدون برچسب و تهویه مناسب.
در بیمارستان‌ها یا مراکز درمانی: فشار روانی شدید، شیفت‌های شبانه، خطرات بیولوژیکی و قرار گرفتن در معرض عفونت‌ها.
در ساختمان‌های اداری قدیمی: وجود آزبست یا سیستم‌های الکتریکی قدیمی و خطرناک.
آمارهایی که زنگ خطر را به صدا درمی‌آورند
بر اساس گزارش سازمان بین المللی کار تنها در سال ۲۰۲۱ مخاطرات ارگونومیک باعث ۱۲۸ میلیارد دلار خسارت شدند.
مواجهه با مواد شیمیایی هم رقمی نزدیک به ۱۲۵ میلیارد دلار هزینه داشت. اما شاید دردناک‌ترین بخش ماجرا این است که در همان سال ۳۷۴ میلیون نفر از کارگران جهان آسیب دیدند و ۲.۸۷ میلیون نفر جان خود را از دست دادند.
ریشه‌ی خطرات پنهان از کجا می‌آید؟
اکثر این مخاطرات به دلایلی مثل نبود ارتباطات مؤثر، فرهنگ ایمنی ضعیف، نظارت ناکافی و حتی عوامل محیطی کنترل‌نشده شکل می‌گیرند. یعنی اگر یک اپراتور تازه‌کار آموزش کافی ندیده باشد یا کسی بازخورد ندهد که وضعیت نشستن همکارش درست نیست، همان رفتارهای اشتباه ادامه پیدا می‌کنند و آرام‌آرام فرد را از پا درمی‌آورند. جالب اینجاست که ۴۰ تا ۶۰ درصد خطرات پنهان ناشی از آموزش و نظارت ناکافی هستند. یعنی ما می‌توانیم با سرمایه‌گذاری در آموزش و سیستم‌های نظارتی بیش از نیمی از این خطرات را پیش از وقوع خنثی کنیم.
مراحل پیشگیری از خطرات پنهان در محیط کار
بیایید برویم سراغ اصل مطلب: پیشگیری از خطرات پنهان در محیط کار.
۱. شناسایی مخاطرات
همه چیز از مشاهده شروع می‌شود باید دقیق نگاه کنید تا متوجه شوید خطرات پنهان محیط کار‌تان چیست. برای مثال از کارکنان یا همکاران‌تان می‌توانید بپرسید: امروز حین کار چه چیزی شما را نگران کرد؟ یا طی مدت 6 ماه اخیر که اینجا مشغول به کار هستید، چه چیزی را مخرب می‌دانید که در طولانی مدت اثرگذار است.
باید دقت کرد به اینکه افراد چگونه کار می‌کنند، با چه ابزارهایی، و در چه شرایطی. حتی بررسی سابقه‌ی حوادث و بیماری‌ها می‌تواند سرنخ‌هایی از خطرات پنهان بدهد. برای مثال در یک کارگاه نجاری، کارگران هنگام تعویض تیغه اره برقی دستکش نمی‌پوشند. شناسایی این خطر فقط با مشاهده مستقیم ممکن است.
۲. ارزیابی ریسک هر موقعیت؛ برای پیشگیری از خطرات پنهان در محیط کار
بعد از شناسایی باید احتمال و شدت آسیب را بررسی کرد. چه کسی ممکن است آسیب ببیند؟ چطور؟ چه اقداماتی تاکنون انجام شده؟ و چه چیزی کم است؟
۳. اقدامات کنترلی لازم
در سومین مرحله پیشگیری از خطرات پنهان در محیط کار یا خطر را حذف کنیم یا آن را مدیریت کنیم. برای این کار می‌توانید 5 گام طلایی بردارید:
1. حذف خطر:
به جای تمیز کردن شیشه با دست، از ربات شیشه‌پاک‌کن استفاده کنید.
2. جایگزینی:
به جای حلال سمی «زایلن»، از حلال مبتنی بر آب استفاده کنید.
3. تغییر فیزیکی محیط:
نصب حفاظ دور دستگاه پرس برای جلوگیری از تماس دست.
4. غییر قوانین کار:
کار با مواد شیمیایی فقط ۲ ساعت در روز و با چرخش نیروها.
5. تجهیزات حفاظتی (اگر هیچ راهی نشد):
الزام به استفاده از ماسک N95 در محیط‌های پرگردوغبار.
۴. سنجیدن اثر بخشی
وقتی که تعداد کارکنان از ۵ نفر بیشتر باشد، باید همه‌ی این یافته‌ها مستند شوند: اینکه چه خطری وجود دارد، چه کسانی در معرض آن هستند و چه اقداماتی انجام شده است. البته هدف از ثبت صرفاً پر کردن فرم نیست. هدف این است که بشود بعداً هم بازبینی و ارزیابی کرد که آیا آن اقدامات اثربخش بوده‌اند یا نه.
یک نمونه فرم ساده از پیشگیری از خطرات پنهان در محیط کار:
| تاریخ | خطر شناسایی‌شده | افراد در معرض | اقدامات انجام‌شده | تاریخ بررسی مجدد |
| 15/12/1403 | نشت گاز از شیر دستگاه جوش | اپراتورهای خط تولید | تعویض شیر معیوب + نصب آشکارساز گاز | 15/01/1404 |
نکته: گزارش را روی دیوار کارگاه بچسبانید و هر ماه با کارکنان مرور کنید.
۵. مداوم بازبینی کنید
محیط کار در شرایط یکسان باقی نمی‌ماند. یک تغییر کوچک در فرآیند تولید، می‌تواند یک خطر جدید ایجاد کند. برای همین لازم است کنترل‌ها و برنامه‌ها به‌طور مرتب بازبینی شوند.
برنامه زمان‌بندی:
- هر ماه: چک‌کردن تجهیزات ایمنی (کپسول آتش‌نشانی، جعبه کمک‌های اولیه).
- هر ۶ ماه: آموزش عملی کمک‌های اولیه به کارکنان.
- هر سال: بازنگری کلی فرآیندها با حضور یک کارشناس خارجی.
برای مثال اگر دستگاه جدیدی خریدید، قبل از راه‌اندازی:
۱. آموزش استفاده ایمن به اپراتورها.
۲. نصب علائم هشدار روی دستگاه.
۳. اضافه کردن تجهیزات حفاظتی موردنیاز.
استفاده از تکنولوژی برای مدیریت هوشمندانه‌تر
یکی از دستاوردهای جالب قرن ما استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت ایمنی و سلامت (EHS) است. به وسیله این نرم‌افزارها گزارش‌دهی، ارزیابی، تحلیل و پیگیری خطرات سریع‌تر و دقیق‌تر انجام می‌شود. نرم‌افزارهایی که به راحتی از طریق موبایل یا دسکتاپ قابل دسترسی‌اند، با داشبوردهایی پویا که همیشه آخرین داده‌های ایمنی را در اختیار می‌گذارند.
در یک نمونه موفق سازمان YMCA کلگری با استفاده از این نرم‌افزارها و فرهنگ گزارش‌دهی قوی توانست طی دو سال ۶۵٪ جراحات شغلی را کاهش دهد. این یعنی با تحلیل داده‌های ایمنی و رسیدگی به حوادث کوچک، از فاجعه‌های بزرگ جلوگیری شده است.
پایان بندی
فراموش نکنیم که هدف اصلی همه‌ی این اقدامات، دریافت آمار و گزارش نیست، بلکه پیشگیری از خطرات پنهان در محیط کار است. ما داریم از جان انسان‌ها محافظت می‌کنیم. هر فردی که با خیال راحت سر کار می‌رود و سالم به خانه برمی‌گردد، یعنی سیستم ایمنی محیط کار کار خودش را درست انجام داده است. برای ایمن سازی محیط کار و افزایش سلامت کارکنان خود می توانید از مشاوره های اجرایی ما در شرکت نوین صنعت آکس بهره مند شوید.