مقایسه استاندارد OSHA و ASME در طراحی بسکت‌های حمل نفر

در پروژه‌های صنعتی، نفت و گاز، ساخت‌وساز، و عملیات تعمیر و نگهداری در ارتفاع، بسکت‌های حمل نفر (Personnel Lifting Baskets) از تجهیزات مهم برای انتقال ایمن پرسنل به موقعیت‌های مرتفع یا دشوار هستند. طراحی و ساخت این بسکت‌ها مستقیماً با سلامت و جان پرسنل در ارتباط است و به همین دلیل تبعیت از استانداردهای بین‌المللی به شده اهمیت دارد.

دو مرجع اصلی در این زمینه، استاندارد OSHA (سازمان ایمنی و بهداشت شغلی ایالات متحده) و استاندارد ASME B30.23 (مربوط به انجمن مهندسان مکانیک آمریکا) هستند. این دو استاندارد هر یک از زاویه‌ای متفاوت، اما مکمل، به ایمنی و عملکرد این تجهیزات می‌پردازند.

معرفی استاندارد OSHA و حوزه پوشش آن

استاندارد OSHA بسکت نفر با تمرکز بر جنبه‌های ایمنی محیط کار و حفاظت از نیروی انسانی، مجموعه‌ای از الزامات اجرایی و طراحی است که در قالب مقررات زیر تدوین شده‌اند:

• OSHA 1926.1431: الزامات استفاده از جرثقیل برای حمل نفر.
• OSHA 29 CFR 1926.502 Subpart M: مقررات مربوط به حفاظت در برابر سقوط.

الزامات اصلی این استاندارد: نرده‌های ایمنی با ارتفاع حداقل ۴۲ اینچ، سطح کف ضد لغزش و درهای ورودی با قفل فنری هستند. همچنین تمامی بسکت‌ها باید دارای پلاک مشخصات فنی باشند که اطلاعاتی نظیر ظرفیت بار مجاز، وزن خود بسکت، شماره سریال، و تاریخ بازرسی را ارائه می‌دهد.

استاندارد ASME B30.23: تمرکز بر طراحی و عملکرد مهندسی

در مقابل استاندارد ASME B30.23 با رویکردی دقیق‌تر به طراحی مهندسی، ساختار مکانیکی و فرآیندهای تست، استانداردی تخصصی برای تجهیزات بالابر پرسنل به‌شمار می‌رود. این استاندارد موارد زیر را شامل می‌شود:

• استفاده از فولاد کربنی ملایم با خواص مکانیکی مناسب و جوش‌های مطابق با الزامات AWS D1.1.
• طراحی سیستم تعلیق چهار نقطه‌ای با توزیع یکنواخت بار از طریق Master Link.
• انجام آزمون دینامیکی به‌منظور شبیه‌سازی شرایط کاری واقعی، علاوه بر تست ایستا.

• الزام به فاکتور ایمنی ۷:۱ برای اجزای سیستم تعلیق (بالاتر از الزامات OSHA).

مقایسه بند به بند الزامات هر دو استاندارد

می‌خواهیم بند به بند تفاوت بین استاندارد OSHA بسکت نفر و ASME  را مورد بررسی قرار دهیم.

۱. محدوده کاربرد و هدف هر استاندارد

OSHA یک استاندارد اجرایی است؛ تمرکز آن روی ایمنی حین کار، محافظت از پرسنل، و جلوگیری از سقوط است. برای کارگاه‌ها و عملیات‌های میدانی نوشته شده. در مقابل، ASME B30.23 یک استاندارد مهندسی است؛ از طراحی اولیه، متریال، ساخت و آزمایش تا مستندسازی فنی را پوشش می‌دهد.

۲. طراحی نرده‌ها و محافظ‌ها

هر دو استاندارد ارتفاع نرده را حداقل ۴۲ اینچ تعیین کرده‌اند و وجود میله میانی را ضروری دانسته‌اند. اما ASME فراتر رفته؛ اتصال نرده‌ها، فاصله‌ها، نوع جوش، و حتی جنس لوله‌ها را هم مشخص می‌کند.

۳. ظرفیت و ضریب ایمنی

هر دو استاندارد تست با ۱۲۵٪ ظرفیت اسمی (SWL) را الزامی می‌دانند. OSHA برای کل ساختار، ضریب ایمنی ۵:۱ تعریف کرده است. اما در ASME، اجزای تعلیق مانند زنجیر یا اسلینگ باید با ضریب ۷:۱ طراحی شوند.

۴. متریال و ساخت

OSHA نوع متریال را آزاد گذاشته، اما مقاومت کلی سازه مهم است. در حالی‌که ASME استفاده از فولادهایی مانند ASTM A36، رعایت کد AWS D1.1 در جوشکاری و انجام تست‌های غیرمخرب (NDT) را الزامی می‌داند.

۵. سیستم تعلیق

در ASME سیستم تعلیق باید چهار نقطه‌ای باشد، توزیع بار یکنواخت داشته باشد و از Master Link استفاده کند. اما OSHA به‌طور مستقیم در مورد نحوه تعلیق چیزی نمی‌گوید.

۶. نقاط مهار تجهیزات ایمنی

OSHA فقط می‌گوید باید امکان اتصال تجهیزات ضد سقوط وجود داشته باشد. اما ASME محل دقیق نقاط مهار، مقاومت ۵۰۰۰ پوندی، و نحوه توزیع نیرو را مشخص کرده است. بنابراین اگر هدف طراحی ایمن و مطابق با مهندسی سقوط است، باید ASME مبنا قرار گیرد.

۷. تست‌ها و بازرسی‌ها

در OSHA فقط تست استاتیک ۱۲۵٪ SWL و بازرسی بصری روزانه و سالانه کافی است. ASME علاوه بر تست استاتیکی، تست دینامیکی را هم الزامی کرده و تنها پس از موفقیت در آن‌ها، گواهی عملکرد صادر می‌شود.

۸. مستندسازی و گواهی‌نامه‌ها

پلاک مشخصات در OSHA شامل وزن، ظرفیت و شماره سریال است. در ASME علاوه بر پلاک مقاوم، ارائه گواهی رسمی آزمون عملکرد و سوابق جوش‌کاری و تست الزامی است.

۹. رنگ و پوشش نهایی

در OSHA رنگ سبد اهمیتی ندارد، اما ASME توصیه به استفاده از رنگ زرد ایمنی با پوشش ضدخوردگی (مثلاً پوشش پودری الکترواستاتیک) کرده است.

مقایسه در یک نگاه!

به طور کلی در یک نگاه تفاوت استاندارد OSHA بسکت نفر با ASME بدین شکل است:

• ظرفیت مجاز

هر دو استاندارد، انجام تست بار تا ۱۲۵٪ ظرفیت اسمی (Safe Working Load – SWL) را الزامی می‌دانند. با این حال، استاندارد ASME تأکید بیشتری بر آزمون‌های عملکردی تحت شرایط متغیر دارد، در حالی‌که OSHA بیشتر بر تحقق الزامات ایمنی پایه متمرکز است.

به‌عنوان مثال، در مدل‌های ارائه‌شده توسط شرکت Webb-Rite Safety:

• مدل FB-36144 با ظرفیت پنج نفر، طبق الزامات هر دو استاندارد تست شده و دارای گواهی عملکرد کامل است.
• مدل MB-48168 با ظرفیت دوازده نفر، به‌صورت تخصصی با تعلیق چهاربازو و سیستم توزیع بار مطابق با ASME طراحی شده و پلاک اطلاعاتی کامل مطابق با OSHA دارد.
• جنس سازه

در استاندارد ASME استفاده از فولاد ASTM A36 یا معادل آن با خواص مشخص‌شده در AWS D1.1 به‌صراحت توصیه شده است. تمامی جوش‌ها باید تحت آزمون غیرمخرب (NDT) قرار گیرند و سوابق آزمون در قالب مستندات فنی در پرونده ساخت باقی بماند. این موارد در استاندارد OSHA به‌صورت جزئی‌ بیان نشده‌اند، اما به صورت کلی ایمنی عملکردی را مدنظر قرار داده است.

• تجهیزات ایمنی همراه (کمربند، نقاط مهار)

هر دو استاندارد بر الزام وجود نقاط اتصال مهار ایمن برای تجهیزات حفاظت فردی (Fall Arrest Systems) تأکید دارند. با این حال، ASME محل نصب این نقاط را مشخص کرده و حداقل مقاومت کششی را نیز تعیین کرده است (معمولاً بیش از ۵۰۰۰ پوند نیرو برای هر نقطه اتصال). در مقابل، استاندارد OSHA به تطابق با اصول کلی حفاظت از سقوط اکتفا کرده است.

• نحوه تست و بازرسی

یکی از تفاوت‌های استاندارد OSHA بسکت نفر و ASME در بازرسی و تأییدیه‌ها است. طبق استاندارد OSHA بسکت نفر، گزارش‌های بازرسی بصری پیش از هر بار استفاده و تست دوره‌ای سالانه کافی هستند. در مقابل، ASME الزام می‌کند که برای هر بسکت، پس از تولید و قبل از بهره‌برداری، گواهی عملکرد صادر شود و فرآیندهای تست، جوشکاری، و کنترل کیفیت مستند باشند.

چرا پیروی از این استانداردها مهم است؟ (با آمار حوادث)

طبق آمار منتشرشده توسط OSHA، بیش از ۲۵٪ حوادث مرگبار در پروژه‌های ساختمانی ناشی از سقوط از ارتفاع بوده‌اند. بسیاری از این حوادث به دلیل استفاده از تجهیزات غیر استاندارد یا عدم پیروی از دستورالعمل‌های طراحی و بازرسی به وقوع پیوسته‌اند. در پروژه‌هایی که بسکت‌ها بر اساس الزامات همزمان OSHA و ASME طراحی و تست شده‌اند، نرخ حوادث مرتبط با سقوط به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است.

نتیجه‌گیری: برای بازار ایران کدام استاندارد قابل اجرا است؟

در شرایط فعلی بازار ایران، به دلیل تنوع پروژه‌ها و تفاوت در سطح دانش مهندسی، لازم است انتخاب استاندارد متناسب با نوع پروژه، شرایط عملیاتی، و الزامات کارفرما انجام شود. با این حال برای پروژه‌هایی با الزامات صادراتی یا نیاز به هم‌راستایی با استانداردهای بین‌المللی، تبعیت از ASME B30.23 ضروری است. در پروژه‌های داخلی با تمرکز بر ایمنی پرسنل، استاندارد OSHA بسکت نفر می‌تواند پاسخ‌گوی نیاز باشد، مشروط بر اجرای کامل مفاد آن.