فوم آتش نشانی

بررسی اجمالی انواع فوم آتش نشانی

شرکت آکس به عنوان یکی از شرکت‌های پیشرو در تولید انواع فوم‌ آتش نشانی یا کف اطفاء حریق با استفاده از فرمولاسیون و تکنولوژی روز دنیا، افتخار دارد با فروش انواع فوم‌های به ایمن‌سازی محیط‌های کار کمک نماید. (ویکی پدیا)

با توجه به ضروریات آشنایی مصرف‌کنندگان با انواع فوم‌های آتش‌نشانی و شناخت نحوه کارکرد و خواص مکانیکی و شیمیایی آن، در این بخش فوم‌های آتش‌نشانی به‌صورت کامل شرح داده می‌شود. همچنین در ادامه، به مقایسه انواع فوم‌های آتش‌نشانی ساخت شرکت آکس می‌پردازیم. با توجه به تنوع حریق و مواد سوختنی، انتخاب فوم مناسب به همراه تجهیزات مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است.

مکانیزم عملکرد کف اطفاء حریق

فوم تولید شده در زمان آتش‌سوزی، 4 عملکرد اصلی دارد که این 4 مورد باعث می‌شود فوم بتواند آتش را خاموش نماید. این 4 عملکرد فوم به شرح زیر می‌باشد:

• خنک‌سازی ماده سوختنی

بر اساس تبادل حرارتی که میان ماده سوختی و فوم صورت می‌گیرد، ماده سوختنی حرارت خود را به فوم آتش نشانی منتقل می‌کند و این موضوع باعث می‌شود حرارت ماده سوختنی کاهش یابد. در آتش‌سوزی‌های بزرگ، این موضوع کمک شایانی به مهار حریق می‌کند.

• جلوگیری از انتشار و بلند شدن بخارات قابل اشتعال

با توجه به دمای محیط، براثر آتش‌سوزی دمای ماده سوختنی بالا رفته و همین موضوع باعث می‌شود بخارات مایع بلند شده و باعث تشدید حریق شود. در زمانی که فوم بر روی ماده سوختنی قرار می‌گیرد، لایه تشکیل شده باعث می‌شود بخارات مایع سوختنی به هوا بلند نشده و این موضوع مانع تشدید حریق می‌شود.

• مانع رسیدن اکسیژن به مایع سوختنی

یکی از مهم‌ترین کارکردهای فوم در زمان آتش‌سوزی، جداسازی اکسیژن از ماده سوختنی می‌باشد. در زمانی که لایه فوم بر روی مایع قرار می‌گیرد، مانند یک سد عمل می‌کند. لایه فوم در عمل مانع رسیدن اکسیژن هوا به ماده سوختنی می‌شود و عملاً زنجیره حریق را قطع می‌کند.

• جلوگیری از بازگشت آتش

یکی از مشخصات مهم فوم، قدرت آن در جلوگیری از بازگشت آتش و انفجار می‌باشد. فومی که دارای کیفیت بالا است باید بتواند لایه خود را بر روی ماده سوختنی حفظ نماید. در این شرایط، فوم مانع بازگشت آتش و حتی انفجار و یا ایجاد الکتریسیته ساکن می‌شود.

لازم به ذکر است یکی از عملکردهای جانبی فوم، رقیق کردن هوای اطراف حریق می‌باشد. با توجه به تبخیر آب موجود در فوم براثر گرما، یک جریان هوا در اطراف حریق ایجاد می‌شود که این موضوع باعث رقیق شدن هوا می‌شود.

با توجه به موارد فوق، فوم آتش‌نشانی آکس در آزمایش‌های انجام شده، عملکرد بسیار خوبی از خود نشان داده است.

انواع فوم آتش نشانی

فوم‌ها را به چهار روش مختلف می‌توان دسته‌بندی کرد. انتخاب فوم در محیط‌های مختلف و کاربردهای آن‌یکی از نکاتی است که باید به‌دقت مورد بررسی قرار بگیرد. چراکه درصورتی‌که فوم اشتباه انتخاب نماییم، ممکن است در زمان حریق کف اطفاء حریق توان خاموش کنندگی لازم را نداشته باشد. با توجه به این موضوع، سعی می‌کنیم در این بخش به‌صورت کامل انواع فوم‌های آتش‌نشانی را شرح دهیم. در زمان انتخاب فوم حتماً باید به انواع آن و نوع کارکرد آنها توجه کرد.

دسته‌بندی فوم‌ها به شرح زیر می‌باشد:

• تقسیم‌بندی فوم‌ها بر اساس ماده تشکیل‌دهنده (ماده اولیه)
• تقسیم‌بندی فوم‌ها بر اساس کارکرد (الکلی و غیرالکلی)
• تقسیم‌بندی فوم بر اساس نوع حباب تولیدی (مثلث کف)
• تقسیم‌بندی فوم بر اساس انبساط حجمی (توسعه حجمی)

در ادامه به بررسی کلیات این دسته‌بندی‌ها می‌پردازیم.

• تقسیم‌بندی فوم‌ها بر اساس ماده تشکیل‌دهنده:

اگر بخواهیم فوم‌ها را بر اساس مایع تشکیل‌دهنده تقسیم‌بندی کنیم، می‌توانیم آنها را به دودسته اصلی تقسیم کنیم.

• فوم‌های پایه پروتئینی (FP، FFFP، AR-FFFP)
• فوم‌های پایه شیمیایی (AFFF ، AR-AFFF و High expantion)

پایه تشکیل‌دهنده فوم (پروتئینی و شیمیایی) تأثیر بسزایی در انتخاب نوع فوم موردنظر دارد. به طور مثال فوم‌های پروتئینی سرعت توسعه کمتری دارند ولی زمانی که فیلم فوم تشکیل می‌شود پایداری بالایی دارند. در مقابل فوم‌های پایه شیمیایی سرعت توسعه بالاتری دارند ولی در زمان تشکیل فیلم پایداری کمتری از خود نشان می‌دهند.

با توجه به نکته فوق درصورتی‌که بخواهیم در باندهای فرودگاه از فوم استفاده کنیم به دلیلی گستردگی باند، بهتر است از فوم‌های شیمیایی استفاده نماییم.

فوم‌های پایه پروتئینی (FP، FFFP، AR-FFFP)

این نوع فوم‌ها از پروتئین و مواد طبیعی تشکیل می‌شوند. خود این نوع فوم‌ها را می‌توان از 3 نوع پروتئین ساخت. انواع مواد اولیه برای ساخت فوم‌های پروتئینی به شرح زیر می‌باشد:

• پروتئین حیوانی: این نوع فوم‌های از ضایعات احشام (گاو، گوسفند و غیره) مانند خون، استخوان، سم، شاخ و غیره تشکیل می‌شود. در ایران با توجه به حجم بالای وجود این ضایعات، کارخانه‌جات تولید فوم‌های پروتئینی معمولاً از این نوع ماده اولیه استفاده می‌نمایند. فوم‌های پروتئینی ساخت شرکت آکس هم از این نوع می‌باشد.

• پروتئین گیاهی: برخی از گیاهان و قارچ‌ها دارای منبع پروتئین بالا هستند. در تولید این نوع فوم، از این گیاهان و قارچ‌ها استفاده می‌شود. این نوع مواد اولیه در ایران طرف‌دار زیادی ندارد.

• پروتئین مصنوعی: برخی از کشورها از منابع ضعیف پروتئین برخوردار می‌باشند. در این نوع کشورها معمولاً از پروتئین‌های مصنوعی که از ترکیب و تجزیه مواد به دست می‌آید استفاده می‌کنند.

فوم‌های شیمیایی (AFFF ، AR-AFFF و High expantion)

این نوع فوم‌ها را به‌عنوان فوم‌های سینتاتیک (مصنوعی) هم شناخته می‌شوند. این نوع فوم‌ها برخلاف فوم‌های پایه پروتئینی، دارای سرعت گسترش بیشتر و حجم‌دهی بالاتر می‌باشد. یکی از مشکلات بزرگی این فوم‌ها، آسیب‌های جدی است که پسماند آن به محیط‌زیست می‌زند. آن نوع فوم‌ها برخلاف فوم‌های پایه پروتئینی، به‌راحتی قابل تجزیه نبوده و به همین دلیل آسیب‌های شدیدی به محیط‌زیست وارد می‌نماید.

تقسیم‌بندی فوم بر اساس کارایی (فوم معمولی و فوم AR)

با توجه به ذات الکل و حل شدن آن در آب، از فوم‌های معمولی برای خاموش‌کردن حریق‌های ناشی از الکل و یا مواد سوختنی حلال در آب نمی‌توان استفاده کرد. بر اساس این موضوع، فوم‌های آتش‌نشانی بر اساس کارکرد و نوع مواد سوختنی به دودسته اصلی تقسیم می‌شوند.

• فوم‌های مقاوم در برابر الکل (AR)

این نوع فوم‌ها از فرمولاسیون پیچیده‌تری برخوردار می‌باشند. این نوع فوم‌ها ساختار متفاوت داشته و الکل در آنها حل نمی‌شود. این موضوع کمک می‌کند که این نوع فوم‌ها بتوانند آتش ناشی از مواد سوختنی حلال در آب را با کارایی بالا خاموش کنند.

این نوع فوم‌های را معمولاً با نمایه AR نمایش می‌دهند. فوم‌های AR-FFFP و AR-AFFF فوم‌های تولیدی شرکت آکس می‌باشند که در این رده قرار می‌گیرند.

• فوم‌های غیر مقاوم در برابر الکل

این نوع فوم‌ها با توجه به ماهیت خود، قادر به خاموش‌کردن حریق ناشی از مواد سوختنی حلال در آب از جمله الکل نمی‌باشند. فوم‌های FFFP، AFFF و High Expantion تولیدی شرکت آکس، جزو این دسته‌بندی می‌باشند.

تقسیم‌بندی فوم آتش نشانی بر اساس نوع حباب تولیدی (مثلث کف)

مایع فوم‌ها از نظر تشکیل مثلث فوم، به دودسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• مایع فوم مکانیکی

تولید حباب کف در این نوع فوم‌ها با روش مکانیکی ایجاد می‌شود. زمانی که فوم به همراه آب به سر نازل می‌رسد، به‌صورت مکانیکی ترکیب شده و حباب‌های کف ایجاد می‌شود. در این حالت، مثلث فوم آتش نشانی به شکل زیر می‌باشد:

تمام فوم‌های پروتئینی و شیمیایی، با توجه به اینکه فوم ناشی از آنها به‌صورت مکانیکی تشکیل می‌شوند از نظر تقسیم‌بندی مثلث فوم، مکانیکی محسوب می‌شوند. این نوع مایع فوم کارکرد بسیار بیشتری نسبت به مایع فوم شیمیایی داشته و استفاده از آن بسیار راحت‌تر می‌باشد.

• مایع فوم شیمیایی

مایع فوم شیمیایی‌بر اثر واکنش‌های شیمیایی ایجاد کف می‌کند. این نوع مایه فوم از ترکیب دو ماده شیمیایی سولفات آلومینیوم و بی‌کربنات سدیم (محلول جوش شیرین) به دست می‌آید. این نوع مایع فوم معمولاً در خاموش‌کننده‌های دستی استفاده می‌شود و در ابعاد بزرگ توجیه اقتصادی ندارد. مثلث تشکیل حباب این نوع مایع فوم آتش نشانی در داخل خاموش‌کننده تشکیل می‌شود یعنی از ترکیب محلول سولفات آلومینیوم و بی‌کربنات سدیم تولید هیدرات آلومینیوم و سولفات سدیم و گاز co2 می‌گردد. فرمول واکنش به‌صورت زیر می‌باشد:

با توجه به ترکیب شیمیایی بالا، این نوع مایع فوم را مایع فوم شیمیایی می‌گویند. لازم به ذکر است هیدرات آلومینیوم و سولفات سدیم موادی هستند که عمل تولید کف را بر روی حریق انجام می‌دهند.

تقسیم‌بندی فوم بر اساس انبساط حجمی (توسعه حجمی)

یکی از پارامترهایی که در انتخاب فوم آتش نشانی تأثیر بسزایی دارد، میزان توسعه حجمی فوم می‌باشد. فوم‌ها بر اساس توسعه حجمی به 4 دسته اصلی تقسیم می‌شوند.

• فوم بدون حباب
• فوم کم توسعه
• فوم میان توسعه
• فوم پر توسعه

فوم کم توسعه

این نوع فوم‌های به طور اسمی حدود 20 برابر قدرت توسعه دارند. اکثر فوم‌هایی که در اطفاء حریق استفاده می‌شوند از این نوع فوم می‌باشد. فوم‌های کم توسعه بر اساس تجهیزات ساخت فوم معمولاً قدرت انبساط یک به پنج تا یک به پانزده را دارا می‌باشند. این نوع فوم‌ها بیشترین کاربرد را در صنعت دارند.

فوم‌های AFFF، AR-AFFF، FFFP، AR-FFFP شرکت آکس، جزو فوم‌های کم توسعه دسته‌بندی می‌شوند. این فوم‌ها ضریب توسعه 8 الی 11 را دارا می‌باشند.

فوم میان توسعه

این نوع فوم‌های به طور اسمی بین بیست تا دویست برابر در زمان استفاده توسعه پیدا می‌کنند. در عمل معمولاً ضریب توسعه این فوم‌ها یک به هفتاد تا یک به صد و پنجاه می‌باشد. این ضریب ارتباط مستقیمی با تجهیزات فوم ساز دارد.

فوم پرتوسعه

کف‌های پر توسعه معمولاً ضریب انبساط یک به دویست تا یک‌به‌دو هزار را دارند. در عمل این ضریب در حدود یک به هفتصد و پنجاه تا یک به هزار می‌باشد. این نوع فوم آتش نشانی معمولاً بر اساس نوع آتش در فضاهای بسته مانند زیرزمین، انبارها و غیره مورداستفاده قرار می‌گیرد.

فوم High Expantion تولیدی شرکت آکس، ضریب توسعه 12 الی 1200 را دارا می‌باشد. استفاده از تجهیزات مناسب باعث می‌شود این فوم 1200 برابر حجم پیدا کند.

جدول – ضریب توسعه فوم‌های آتش‌نشانی آکس

مشخصات فنی فوم آتش نشانی

در این بخش به بررسی مشخصات فنی فوم‌ها می‌پردازیم. بررسی دقیق مشخصات فنی فوم آتش‌نشانی و مطابقت دادن آن با شرایط محیط از اهمیت بالایی برخوردار است.

درصد مایع فوم

یکی از مشخصات فنی مایع فوم، درصد آن می‌باشد. این درصد در مایع فوم‌های معمولاً 1%، 3% و 6% در می‌باشد. این درصد مشخص می‌کند که مایع فوم باید با چه تناسبی با آب مخلوط شود تا فوم مناسب را تولید نماید. به طور مثال مایع فوم 3% بدان معنا است که در زمان استفاده هر 3 لیتر از مایع فوم باید با 97% آب مخلوط شده و فوم نهایی را تولید نماید. درصورتی‌که این اختلاط به‌صورت اشتباه ایجاد شود (میزان آب کمتر یا بیشتر از میزان تعیین‌کننده باشد) کف خاصیت خود را ازدست‌داده و کارایی آن کاهش می‌یابد.

فوم‌های تولیدی شرکت آکس (AFFF، AR-AFFF، FFFP، AR-FFFP، High Expantion)، در انواع درصد اختلاط (1%، 3% و 6%) تولید می‌شوند.

در ادامه برخی از مشکلاتی که ممکن است در صورت عدم ترکیب مناسب برای فوم ایجاد شود را بررسی می‌کنیم.

درصورتی‌که میزان آب تزریق شده به مایع فوم بیشتر باشد، مشکلات زیر ایجاد می‌شود:

• محلول کف رقیق می‌شود.
• از تولید حباب کاسته می‌شود و انبساط حجمی فوم کاهش می‌یابد.
• مقاومت حباب کم می‌شود.
• به دلیل کم شدن حجم، وزن حباب‌ها بیشتر شده و به دلیل وزن بالا به زیر مایع در حال اشتعال می‌روند.

درصورتی‌که آب تزریق شده به مایع فوم آتش نشانی کمتر باشد، مشکلات زیر ایجاد می‌شود:

• مقداری از مایع فوم هدر می‌رود.
• حباب‌ها ریزتر و کم‌حجم‌تر تشکیل می‌شوند.
• از مقاومت حباب کاسته می‌شود.
• به دلیل کم حجمی، حباب‌ها سنگین شده و به زیر مایع در حال اشتعال می‌روند.

با توجه به موارد فوق، در زمینه اختلاط مایع فوم و آب باید دقت بالایی داشت تا مایع فوم با نسبت تعیین شده با آب مخلوط شود و کیفیت مناسب و قدرت مهار آتش آن ماکسیمم باشد.

ویسکوزیته

یکی از مشخصات فنی فوم‌ها، ویسکوزیته آنها می‌باشد. ویسکوزیته در واقع مشخص می‌کند که در زمان جریان پیداکردن فوم در لوله، چقدر جریان با مقاومت روبرو است و به چه میزان افت فشار ایجاد می‌شود.

استوک، یکی از واحدهای ویسکوزیته است که با آن می‌توان میزان ویسکوزیته مایعات و گازها را نشان داد. این نام به‌خاطر استوک (Stokes) دانشمند فرانسوی نام‌گذاری شده است. یک استوک در دستگاه C.G.S، گرم بر سانتی‌متر مربع بر ثانیه اطلاق می‌شود. واحد کوچک‌تر از استوک، سانتی استوک می‌باشد که مقدار آن یک‌صدم استوک است.

1 CST = 1/100 St

با توجه به موارد فوق، هرچقدر ویسکوزیته فوم پایین‌تر باشد، فوم مرغوبیت بیشتری دارد و پمپاژ آن راحت‌تر صورت می‌پذیرد. لازم به ذکر است، درصورتی‌که ویسکوزیته مایع فوم بیش از اندازه کم شود، غلظت آن کاهش می‌یابد که این یک نقطه‌ضعف محسوب می‌شود.

ویسکوزیته فوم‌های پروتئینی شرکت آکس (FFFP)، 16CST و 20CST می‌باشد. همچنین ویسکوزیته فوم‌های شیمیایی این شرکت (AFFF و High Expansion) 10CST می‌باشد.

لازم به ذکر است فوم‌های ضد الکل این شرکت (AR-FFFP و AR-AFFF) سیال غیر نیوتونی بوده و ویسکوزیته ندارند.

جدول – ویسکوزیته فوم‌های آتش‌نشانی آکس

رنگ مایع فوم

معمولاً شرکت‌های سازنده مایع فوم، بر اساس استانداردهای داخلی خود با استفاده از رنگ‌های مصنوعی فوم‌ها را بر اساس نوع خود رنگ‌بندی می‌کنند. این کار باعث می‌شود در زمان انبارش فوم‌ها و استفاده از آنها اشتباه رخ ندهد و بتوان به‌راحتی انواع فوم را از یکدیگر تفکیک کرد.

یکی دیگ از کارایی‌های رنگ فوم‌ها، تشخیص فاسد شدن آنها می‌باشد. فوم‌ها زمانی که فاسد می‌شوند و تاریخ انقضا آنها رد می‌شود، معمولاً تغییر رنگ می‌دهند. در این زمان مصرف‌کننده به‌راحتی می‌تواند متوجه فاسد شدن فوم شده و کمک شایانی به ایشان می‌نماید.

لازم به ذکر است، فاسد شدن فوم‌ها باعث می‌شود که کارایی آن کاهش‌یافته و مانند قبل قدرت اطفاء نداشته باشند.

بوی مایع فوم

بوی مایع فوم آتش نشانی در کارایی آن تأثیر مستقیم ندارد. ولی در زمان استفاده درصورتی‌که مایع فوم بوی زننده و بد داشته باشد، کارایی آتش‌نشان‌ها به شدت کاهش می‌یابد. این موضوع باعث می‌شود در زمان اطفاء حریق، آتش‌نشان‌هایی که سرلوله فوم را گرفته‌اند اذیت شده و تمرکز خود را از دست بدهند.

وزن مخصوص مایع فوم

وزن واحد حجم یک ماده را وزن مخصوص و یا وزن حجمی آن ماده می‌گویند. به عبارت دیگر، اگر حجم یک سانتیمتر مکعب از یک ماده را وزن نماییم، وزن مخصوص آن به دست می‌آید. جهت به دست آوردن وزن مخصوص، کافی است که حجم مشخصی از یک مایع را وزن کرده و بر حجم آن تقسیم کنیم.

وزن مخصوص = وزن/حجم

D=W/V

در سیستم C.G.S، واحد وزن مخصوص، گرم بر سانتیمتر مربع (gr/cm³) می‌باشد.

لازم به ذکر است، وزن مخصوص تابع دما می‌باشد. در صورت افزایش دما، وزن مخصوص مواد کاهش پیدا می‌کنند. با توجه به این موضوع، در زمان بررسی مشخصات فنی مایع فوم، باید به وزن مخصوص مایع فوم در دمای مشخص شده توجه کرد.

یکی دیگر از پارامترهایی که بر وزن مخصوص مواد تأثیر می‌گذارد، فشار هوا می‌باشد. با توجه به اینکه فشار هوا معمولاً یک اتمسفر در نظر گرفته می‌شود و با تغییر آن، وزن مخصوص مایع فوم تغییر چندانی ندارد، این پارامتر در مشخصات فنی کمتر بیان می‌شود. همچنین وزن مخصوص یک مایع فوم بستگی به مواد تشکیل‌دهنده آن دارد.

وزن مخصوص مایع کف، در سرعت عبور آن از لوله و میزان پاشش آن تأثیر مستقیم دارد. هرچقدر وزن مخصوص مایع کف بیشتر باشد، نیرویی که از سمت زمین به دلیل جاذبه به آن وارد می‌شود بیشتر است و در نتیجه سرعت آن کاهش می‌یابد. با توجه به این مسئله، هرچقدر وزن مخصوص فوم کمتر باشد، مایع فوم مرغوب‌تر است.

جدول – وزن مخصوص فوم‌های آتش‌نشانی آکس

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، وزن مخصوص فوم‌های آتش‌نشانی آکس به وزن مخصوص آب بسیار نزدیک می‌باشد. این موضوع یکی از مهم‌ترین برتری‌های این نوع فوم‌ها نسبت به فوم‌های موجود در بازار می‌باشد. چراکه همان‌طور که بیان شد، وزن مخصوص هرچقدر که کمتر باشد، سرعت و میزان پاشش فوم بیشتر می‌شود.

وزن مخصوص مایع فوم آتش نشانی از دید اقتصادی

یکی از مواردی که در زمان خرید مایع فوم باید به آن توجه کرد، وزن مخصوص آن می‌باشد. معمولاً تولیدکننده‌های فوم، بر اساس وزن آن فوم را به فروش می‌رسانند. از سوی دیگر در عملیات‌های اطفاء حریق، میزان فوم مصرف شده بر اساس لیتر دارای اهمیت می‌باشد. با توجه به این موضوع، درصورتی‌که دو مایع فوم قیمت یکسانی داشته باشند، مایع فومی که وزن مخصوص کمتری دارد، از نظر اقتصادی باصرفه‌تر بوده و میزان فوم بیشتری ایجاد می‌کند.

مثال: فرض کنید دو مایع فوم با وزن‌های مخصوص 1.2 و 1.8 گرم بر مترمکعب، از قیمت یکسانی برخوردار می‌باشد. در این شرایط، یک لیتر از مایع فومی که وزن مخصوص 1.8 گرم بر سانتیمتر مکعب دارد، 1.8 کیلوگرم می‌باشد و در نتیجه قیمت یک لیتر از آن، بیشتر از فوم با وزن مخصوص 1.2 گرم بر سانتیمتر مکعب می‌باشد.

بر اساس آنالیز بالا، بهتر است در زمان خرید مایع فوم‌ها، از فروشنده قیمت آن را بر اساس لیتر بخواهیم.

PH مایع فوم

PH مواد، میزان قلیایی و یا اسیدی بودن آن را نمایش می‌دهند. PH مواد رابین صفر تا 14 اندازه‌گیری می‌کنند. هرچقدر این عدد به 7 نزدیک‌تر باشد، مایع خنثی‌تر است. موادی که PH بالاتر از 7، دارند، قلیایی می‌باشند. این پارامتر مایع هرچقدر به 14 نزدیک‌تر باشد، مایع بازی‌تر است. از طرف دیگر مایع‌هایی که PH آنها کمتر از 7 باشد، اسیدی می‌باشند.

اسیدی و بازی بودن مایع فوم، در کیفیت آن و کارایی فوم تأثیر مستقیم دارد. هرچقدر PH مایع فوم، به 7 نزدیک‌تر باشد، مرغوبیت آن بیشتر است.

مهم‌ترین اهمیت PH مایع فوم‌ها، قدرت خورندگی آنها می‌باشد. هرچقدر PH آنها از 7 بیشتر فاصله داشته باشند، مایع فوم قدرت خورندگی بیشتری دارد. به همین دلیل پس از هر عملیات باید همه مسیرهای فوم سازی را شستشو داد. از سوی دیگر سوراخ شدن مخازن مایع فوم به همین دلیل می‌باشد.

پاشش مایع فوم بر روی پوست انسان و گیاهان به دلیل PH آن می‌تواند زیان‌آور باشد. هرچقدر PH از عدد 7 فاصله بیشتری داشته باشد، این زیان بیشتر خواهد بود. با توجه به این موضوع، درصورتی‌که مایع فوم بر روی بدن و یا صورت فرد بپاشد، باید سریع محل پاشش را با آب زیاد شستشو داد.

تعیین میزان PH مواد برای بحث انبارداری آن نیز از اهمیت بالایی دارد. یک انباردار بر اساس PH مایع، در زمینه محل نگهداری آن و مخزن مورداستفاده جهت ذخیره‌سازی مایع فوم تصمیم‌گیری می‌کند.

یکی از دلایلی که نمی‌توان مایع فوم‌ها را با هم مخلوط کرد، وجود PH متفاوت آنها می‌باشد. درصورتی‌که یک مایع فوم قلیایی را با مایع فوم اسیدی مخلوط کنیم، حاصل آن یک مایع فوم خنثی می‌شود. به دلیل این ترکیب، در مایع فوم رسوب تشکیل شده و این موضوع باعث می‌شود مایع فوم قدرت اطفاء خود را از دست بدهد.

مایع فوم اثرات سوء دیگری مانند تهوع نیز می‌تواند در انسان به وجود بیاورد. بدن انسان به میزان مشخصی اسیدی و قلیایی می‌باشد. درصورتی‌که این ترکیب کمی به هم بخورد، باعث ایجاد اثرات سوء در بدن می‌شود. یکی از این اثرات که ممکن است مایع فوم بر روی بدن بگذارد، ایجاد حالت تهوع در فرد می‌باشد.

با توجه به موارد فوق، پارامتر PH مایع فوم، یکی از پارامترهای مهم می‌باشد که در زمان خرید آن باید توجه ویژه‌ای به آن کرد.

PH مایع فوم‌های تولیدی شرکت آکس، بین 6.5 الی 8 می‌باشد. این رنج PH بهترین عددی است که می‌توان یک مایع فوم داشته باشد.

انبساط حجمی مایع فوم

آب و مایع کف پس از اختلاط به سرلوله کفساز رفته و در آنجا پس از مخلوط شدن با هوا ایجاد حباب می‌نماید. در این شرایط، فوم افزایش حجم می‌دهد. این افزایش حجم را انبساط حجمی و یا نسبت انبساط می‌گویند.

انبساط حجمی فوم آتش شانی به پارامترهای زیر بستگی دارد:

• الاستیسیته فوم
• میزان اختلاط صحیح
• فشار مناسب
• سرلوله مناسب
• محیط عملیاتی فوم
• قابلیت حل شدن مایع فوم
• نوع آب مصرفی

با توجه به اهمیت انبساط حجمی فوم در اطفاء حریق، در این بخش به بررسی این پارامترهای می‌پردازیم.

الاستیسیته فوم

ضریب الاستیسیته فوم، در واقع نشان‌دهنده میزان کشسانی حباب‌ها را نمایش می‌دهد. فرض کنید یک بادکنک دارید، زمانی که بادکنک را باد می‌کنید، به دلیل ضریب الاستیسیته آن، بادکنک بزرگ می‌شود. حال اگر بیش از اندازه بادکنک را باد کنید، در یک نقطه بادکنک نمی‌تواند مقاومت کند و می‌ترکد. دقیقاً الاستیسیته همین نقش را در حباب‌های فوم آتش نشانی بازی می‌کند. هرچقدر که الاستیسیته حباب بیشتر باشد، پایداری آن بیشتر است و حباب می‌تواند دوام بیشتری داشته باشد.

در زمان تولید فوم آتش‌نشانی، میزان الاستیسیته مایع فوم تأثیر مستقیم در انتخاب تجهیزات فوم ساز دارد. در زمان تولید فوم، سه عامل فشار (سرعت)، قطر سرلوله و محل مکش هوا باعث تولید حباب می‌شود. درصورتی‌که این سه عامل را از یک میزان مشخص بیشتر افزایش دهیم، فشار بیشتری به حباب‌ها وارد می‌شود و حباب‌ها در زمان تولید می‌ترکد و عملاً حباب تشکیل نمی‌شود.

در فوم‌های میان توسعه و پر توسعه، الاستیسیته مایع فوم باید نسبت به فوم‌های معمولی بیشتر باشد تا بتواند حباب‌های بزرگ‌تری ایجاد نموده و ضریب انبساط بیشتر داشته باشد.

در زمان استفاده از مایع فوم‌های، الاستیسیته آن دو نقش مهم را برای پایداری حباب‌ها بازی می‌کنند.

• پایداری حباب در گرما: در زمانی که حباب در مجاورت گرما قرار می‌گیرد، هوای داخل حباب منبسط می‌شود و این موضوع باعث می‌شود که حباب بزرگ‌تر شود. در زمانی که حباب بزرگ می‌شود، فشار وارد بر سطح آن افزایش می‌یابد. در این شرایط حباب تنها درصورتی‌که الاستیسیته مناسب داشته باشد می‌تواند پایداری خود را حفظ کند. در غیر این صورت می‌ترکد و از بین می‌رود.
• در زمانی که فوم بر روی سطح پاشش می‌شود، حباب‌های آن بر روی‌هم قرار می‌گیرند. در این شرایط حباب‌هایی که در زیر قرار دارند، باید فشار وزن حباب‌های روی خود را تحمل کند. در این شرایط ضریب الاستیسیته فوم آتش نشانی مشخص‌کننده میزان پایداری حباب‌ها می‌باشد. درصورتی‌که این ضریب کم باشد، حباب‌ها می‌ترکند و عملاً فوم خاصیت خود را از دست می‌دهد.

با توجه به موارد فوق، مشاهده کردید که ضریب الاستیسیته فوم نقش مهمی در پایداری آن دارد. این ضریب جزو مشخصات فنی است که در زمان خرید فوم باید به آن توجه ویژه کرد.

میزان اختلاط صحیح:

همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، میزان اختلاط صحیح مایع فوم و آب، اثر مستقیم در کارایی فوم تولید شده دارد. معمولاً مایع فوم‌ها ضرایب اختلاط 1%، 3% و 6% دارند. در زمان استفاده از مایع فوم‌ها به‌وسیله پمپ، معمولاً میزان اختلاط به‌وسیله یک شیر که بر روی پمپ تعبیه شده است، تنظیم می‌شود.

همچنین، در دستگاه‌های تزریق‌کننده (INDUCTOR)، شیر تنظیم اختلاط آب و مایع فوم نصب گردیده تا در زمان عملیات بتوان مایع فوم آتش نشانی و آب را با نسبت صحیح مختلط کرد.

فشار مناسب

فشار پمپ و جریان آب خروجی از سرلوله در میزان انبساط حجمی تأثیر مستقیم دارد. درصورتی‌که فشار پمپ زیاد باشد، آب و مایع فوم به‌سرعت از سرلوله خارج می‌شوند و فرصت کافی برای مخلوط شدن با هوا و ایجاد حباب را ندارند. در این شرایط ضریب انبساط حجمی فوم کاهش می‌یابد.

در سوی مقابل، درصورتی‌که فشار آب کم باشد، هوای کمتری مکش می‌شود و درنتیجه هوای ورودی به سرلوله کاهش‌یافته و در نتیجه انبساط حجمی کامل نخواهد بود. با توجه به موارد ذکر شده، مشاهده می‌کنید که میزان فشار آب در تزریق‌کننده‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و تغییر آن باعث می‌شود ضریب انبساط فوم تغییر کند.

همان‌طور که در شکل 4 مشاهده می‌کنید، فوم حاصل ترکیب آب، هوا و مایع فوم می‌باشد. هرگونه ناهماهنگی در اضلاع این مثلث باعث می‌شود فوم تشکیل شده کیفیت لازم را نداشته باشد.

با توجه به این موضوع، در زمان تولید فوم آتش نشانی باید به سه عامل اصلی سرلوله مناسب، فشار مناسب و درجه تنظیم مناسب (شکل 5) توجه ویژه داشت. درصورتی‌که این 3 مورد درست انتخاب شوند، فوم بهترین ضریب انبساط را از خود نشان می‌دهد.

محیط عملیات

محیط عملیات، تأثیر مستقیمی بر روی فوم ایجاد شده دارد. فشار هوا در همه نقاط زمین یکسان نیست و هرچقدر از سطح دریا به سمت بالا حرکت می‌کنیم، فشار هوا کاهش می‌یابد. از سوی دیگر دمای هوا و رطوبت هم تأثیر مستقیمی بر روی فوم ایجاد شده دارد. این پارامترها معمولاً از سوی تیم آتش‌نشانی قابل‌کنترل نبوده و در زمان انتخاب تجهیزات و امکانات آتش‌نشانی باید به محلی که قرار است در آن عملیات صورت بگیرد توجه کرد.

نوع آب مصرفی

نوع آب مصرفی در تولید فوم آتش نشانی از اهمیت بالایی برخوردار است. معمولاً فوم‌ها با آب خالص بهترین واکنش را نشان می‌دهند و بیشترین ضریب انبساط را دارند. همچنین فوم با آب‌های شهری

واکنش مناسبی دارند.

از سوی دیگر اگر در آب مصرفی ناخالصی وجود داشته باشد، تأثیر منفی بر روی فوم می‌گذارد. مثلاً در صورت استفاده از آب دریا برای ساخت فوم، حباب‌ها به‌خوبی تشکیل نمی‌شوند و فوم ایجاد شده کیفیت لازم را دارا نمی‌باشد. آب دریا دارای نمک طعام می‌باشد. این موضوع باعث شده آب دریا به‌سوی بازی شدن سوق پیدا کند. در این شرایط از انبساط حجمی فوم کاسته می‌شود و حباب‌ها حالت خورندگی پیدا می‌کنند و به‌سرعت از بین می‌روند. درصورتی‌که نمک آب دریا زیاد باشد، میزان تولید حباب به‌قدری کاهش پیدا می‌کند که می‌توان گفت حباب تشکیل نمی‌شود.