بازرسی ادواری ظروف تحت فشار

در عالم پیشرفته‌ی‌ صنعتی امروز، ارزیابی و بازرسی ظروف تحت فشار که با نام دیگ‌های بخار نیز شناخته می‌شوند، از اهمیت بسزایی برخوردار است. دیگ های بخار، عناصر حیاتی در بخش‌های متعدد صنعتی از نیروگاه‌ها و پتروشیمی‌ها گرفته تا کارخانجات و سیستم‌های تهویه مطبوع هستند. این مخازن قوی، قادر به تحمل فشارهای بسیار بالایی می‌باشند، و از آنجا که کوچک‌ترین نقص در عملکرد آن‌ها می‌تواند به ضررهای جانی و مالی منجر شود، بازرسی بخار با دقتی نظام‌مند و متداول، برای تأمین ایمنی کارکنان و کارآیی تجهیزات اجتناب‌ناپذیر است. بازرسی دیگ بخار، فرآیندی است که در آن یک متخصص با تجربه از تکنیک‌های مختلف برای بررسی حالت فیزیکی، عملکرد و ایمنی دیگ‌ها و تأسیسات وابسته استفاده می‌کند. این فرآیند شامل تست‌های غیرمخرب (NDT)، تجزیه و تحلیل ریسک، بازرسی visuelle و البته، رادیوگرافی و اولتراسونوگرافی دقیق است. با افزایش انتظارات در زمینه ایمنی صنعتی و زیست‌محیطی، اهمیت بازرسی منظم و دقیق دیگ‌های بخار رو به فزونی است تا هم از نظر انطباق با استانداردهای جهانی بی‌عیب باشند و هم اطمینان حاصل شود که هر گونه استهلاک یا آسیب به موقع شناسایی و رفع شود.

تأکید بر اصول ایمنی، نگهداری مؤثر و تدابیر محافظتی را که دست مایه‌ی اصلی هر بازرسی حرفه‌ای است، به خوبی به نمایش می‌گذارد. با پیروی از رهنمود‌های سازمان‌های معتبر بین‌المللی و اجرای دوره‌ای این ارزیابی‌ها، تضمین می‌گردد که دیگ‌های بخار نه تنها به صورت بی‌وقفه و کارآمد به فعالیت خود ادامه دهند، بلکه رعایت کامل اصول ایمنی را برای هر شخصی که با آنها در ارتباط است ممکن سازند. برای فهم دقیق از مطلب و کاربرد آن ابتدا باید به بررسی تعریف انواع ظروف تحت فشار و مدل های مختلف آن بپردازیم تا درک بهتری از فرایند بازرسی ظروف تحت فشار داشته باشید.

دیگ‌های بخار از جمله تجهیزات صنعتی مهمی هستند که در اکثر فعالیت‌های تولیدی از نیروگاه‌ها گرفته تا کارخانجات تولید مواد شیمیایی و حتی سیستم‌های گرمایشی و تهویه مطبوع به کار گرفته می‌شوند. دیگ بخار در واقع یک مخزن بزرگ یا دستگاهی است که برای تولید بخار با استفاده از حرارت ارائه شده توسط سوخت‌های فسیلی، الکتریسیته یا انرژی‌های جایگزین طراحی شده است؛ بخاری که می‌تواند به عنوان عاملی برای انتقال گرما یا اجرای فرآیندهای مکانیکی استفاده شود. ظروف تحت فشار به طور کلی اشاره به هر نوع مخزنی دارد که طراحی شده تا در معرض فشارهایی بسیار بالاتر از فشار محیط قرار گیرد. این مخازن می‌توانند شامل دیگ‌های بخار، مخازن تحت فشار برای نگه‌داری گازها یا مایعات و رآکتورهای شیمیایی باشند. هدف نهایی همه‌ی‌ ظروف تحت فشار، ذخیره‌ سازی موثر و امن مواد در فشارهای کاری متفاوت است، در حالی که به فرآیندهایی مانند تصفیه، تفکیک و یا انتقال حرارت امکان پذیر می‌کنند.

این دیگ‌ها و ظروف تحت فشار همچنین باید به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شوند که بتوانند تغییرات درجه حرارت و فشار را تحمل کرده و در عین حال از تصرف فیزیکی و شیمیایی ماده تحت فشار اطمینان حاصل کنند. به منظور برآوردن این الزامات، بازرسی‌های منظم و دقیق وجود دارند تا از طولانی بودن عمر مفید دستگاه‌ها، افزایش ایمنی کارکنان و حفاظت از محیط زیست اطمینان حاصل شود. تأکید بر اصول ایمنی، نگهداری مؤثر و تدابیر محافظتی را که دست مایه‌ی اصلی هر بازرسی حرفه‌ای است، به خوبی به نمایش می‌گذارد. با پیروی از رهنمود‌های سازمان‌های معتبر بین‌المللی و اجرای دوره‌ای این ارزیابی‌ها، تضمین می‌گردد که دیگ‌های بخار نه تنها به صورت بی‌وقفه و کارآمد به فعالیت خود ادامه دهند، بلکه رعایت کامل اصول ایمنی را برای هر شخصی که با آنها در ارتباط است ممکن سازند. برای فهم دقیق از مطلب و کاربرد آن ابتدا باید به بررسی تعریف انواع ظروف تحت فشار و مدل های مختلف آن بپردازیم تا درک بهتری از فرایند بازرسی ظروف تحت فشار داشته باشید.

دیگ‌های بخار، به‌عنوان محوری در صنعت تولید انرژی و فرایندهای صنعتی، در مدل‌ها و انواع متفاوتی ارائه می‌شوند. این تنوع بر اساس طراحی، کاربرد و نحوه تولید بخار مشخص می‌شود. در زیر به چند نوع اصلی و کاربردهای آن‌ها می‌پردازیم:

۱. دیگ‌های بخار آتش‌تیوب (Fire-Tube Boilers)

این نوع از دیگ‌های بخار از ساده‌ترین و کهن‌ترین انواع دیگ محسوب می‌شوند. در یک دیگ آتش‌تیوب، بخار از طریق یک یا چند لوله‌ عبور داده می‌شود که در یک مخزن مهر و موم شده، آب اطراف این لوله‌ها قرار دارد. حرارت تولیدشده از مواد سوختی در این لوله‌ها، آب اطراف آن‌ها را به بخار تبدیل می‌کند که سپس برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. مزیت اصلی دیگ‌های آتش‌تیوب، سهولت ساخت و نگهداری و ایمنی بالای آن‌ها است.

۲. دیگ‌های بخار آب‌تیوب (Water-Tube Boilers)

برخلاف دیگ‌های آتش‌تیوب، در دیگ‌های آب‌تیوب، آب در داخل لوله‌هایی جریان یافته و حرارت از بیرون به این لوله‌ها اعمال می‌شود. این ساختار موجب افزایش سطح تماس حرارتی و در نتیجه بازدهی بیشتر در تولید بخار می‌شود. دیگ‌های آب‌تیوب عموماً در کاربردهایی با نیاز به فشار بخار بالا و حجم بخار زیاد به کار گرفته می‌شوند و برای فرآیندهای صنعتی که ایمنی حرارتی بسیار مهم است، ایده‌آل هستند.

۳. دیگ‌های بخار بازیافتی (Recovery Boilers)

در صنایع خاص، مانند تولید خمیر کاغذ یا برخی فرایندهای شیمیایی، از دیگ‌های بازیافتی استفاده می‌شود تا حرارت حاصل از فرایندهای شیمیایی را بازیافت کرده و آن را برای تولید بخار استفاده کنند. این نوع دیگ‌ها به افزایش کارایی کلی فرایند کمک کرده و از انرژی که ممکن است به هدر رود، به‌خوبی استفاده می‌کنند.

۴. دیگ‌های بخار الکتریکی (Electric Boilers)

دیگ‌های بخار الکتریکی با استفاده از مقاومت‌های الکتریکی یا دیگر عناصر حرارتی برای تولید بخار از آب، بدون به‌کارگیری سوخت‌های فسیلی عمل می‌کنند. این دیگ‌ها برای مصارف کوچک و متوسط، مانند واحدهای گرمایشی محلی و برخی کاربردهای صنعتی کوچک که نیاز به تولید سریع بخار دارند، مناسب هستند.

هر کدام از این دیگ‌ها به تناسب شرایط و نیازهای خاص صنعتی طراحی و به‌کار برده می‌شوند. از دیگ ‌های بخار در تولید انرژی الکتریکی، فرآوری مواد غذایی، صنایع فارماسیوتیک و بسیاری دیگر از بخش‌ها استفاده می‌شود. قابلیت‌ها و کارایی های مختلف آن‌ها نشان‌دهنده چگالی و تنوع در خدماتی است که دیگ ‌های بخار می‌توانند ارائه دهند.

فعالیت‌های بازرسی ادواری برای ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار به‌منظور اطمینان از ایمنی، کارایی، و اطمینان پذیری آن‌ها بسیار حائز اهمیت هستند. این بازرسی‌ها شامل بررسی‌های فنی دقیق، تست‌های غیرمخرب، و ارزیابی‌های عملکردی هستند که با هدف شناسایی نقاط ضعف، خوردگی، ترک‌ها، خستگی مواد و سایر مسائلی که ممکن است بر ایمنی و کارایی تجهیزات تأثیر بگذارند انجام می‌پذیرند.

اهمیت بازرسی‌های ادواری برای دیگ‌های بخار

بازرسی‌های ادواری کلید حفظ ایمنی و پایداری در صنایعی است که از ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار استفاده می‌کنند. این تجهیزات تحت شرایط کاری فشار و دمای بالا قرار دارند و کوچک‌ترین شکست در ساختار آن‌ها می‌تواند عواقب جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.

بازرسی بصری

این روش مقرون‌به‌صرفه و ساده اولین گام در بازرسی دیگ‌های بخار است. بررسی سطح خارجی و داخلی دیگ به دنبال خرابی‌ها، ترک‌ها یا رسوبات است که می‌تواند بینایی علائم اولیه‌ای از مشکلات احتمالی باشد.

تست‌های غیرمخرب (NDT)

تکنیک‌های NDT نظیر رادیوگرافی، اولتراسونیک، مایع نافذ و مغناطیسی اجازه می‌دهند که متخصصین عیوب داخلی را بدون آسیب رساندن به تجهیزات شناسایی کنند. این روش‌ها به ویژه برای شناسایی ترک‌های نامرئی و نواحی خورده شده داخلی حائز اهمیت هستند.

تست عملکردی

این تست‌ها به ارزیابی قابلیت‌های کلی دستگاه می‌پردازند تا مطمئن شویم که همه‌ی اجزا در شرایط واقعی عملیاتی به درستی کار می‌کنند.

ارزیابی فشار و دما

بازرسی‌های ادواری نباید تنها به تست‌های جسمانی محدود شوند؛ مراقبت و ارزیابی مداوم فشار و دما نیز باید انجام شود. سنسورها و سیستم‌های رصد فشار و دما باید به طور منظم کالیبره و تست شوند تا از دقت بخش‌های حیاتی سیستم اطمینان حاصل شود.

پیروی از استانداردهای صنعتی

استانداردهای وضع شده توسط سازمان‌های بین‌المللی و ملی باید رعایت شوند. این شامل پروتکل‌های بازرسی، فواصل زمانی تعیین شده برای بازرسی‌ها و استانداردهای تعمیرات است. برای کسب بهترین نتایج، تیم‌های مهندسی و نگهداری باید با یکدیگر همکاری نزدیکی داشته باشند تا از رعایت دقیق و مؤثر استانداردها و فرایندهای بازرسی اطمینان حاصل شود. بازرسی دقیق و مکرر، در کنار پیگیری فعال تغییرات تکنولوژیکی و به‌روزرسانی متدهای تست، می‌تواند اطمینان بخشد که تجهیزات مورد نظر در بهترین حالت عملکردی خود باقی می‌مانند و امنیت کارکنان و محیط زیست را تضمین می‌کنند.

الزام به اجرای بازرسی‌ دیگ بخار تنها به دلایل ایمنی و پایداری تکنیکی محدود نمی‌شود، بلکه یک الزام قانونی نیز به شمار می‌آید. وزارت کار و سازمان‌های نظارتی ملی برای تضمین حداکثر سطح ایمنی در محیط‌های کاری و عمومی، اصول و دستورالعمل‌هایی را وضع کرده‌اند که ایجاب می‌کند تمامی کارفرمایان بازرسی‌های پیش‌بینی شده را برای سیستم‌ها و تجهیزات تحت فشار خود به اجرا درآورند. این بازرسی‌ها باید توسط بازرسان مورد تایید و صلاحیتدار انجام شوند. این افراد، که آموزش‌های تخصصی دیده و معمولاً توسط مراجع مربوطه صلاحیت آن‌ها تائید شده است، مسئولیت بررسی و ارزیابی دقیق عملکرد و ایمنی دستگاه‌ها بر عهده دارند. در صورتی که موارد نگران‌کننده‌ای شناسایی شود، این بازرسان وظیفه دارند که روندهای اصلاحی را توصیه نمایند و پیگیری کنند تا اطمینان حاصل شود تمهیدات لازم به موقع اعمال می‌شوند.

فراتر از این، وزارت کار ممکن است الزامات خاصی برای فرکانس و عمق بازرسی‌ها تعیین کند، و بسته به شرایط و نوع تجهیزات، بازه‌های زمانی متفاوتی برای بازرسی‌های منظم پیش‌بینی شده است. چنین بازرسی‌ هایی نه تنها به حفظ استانداردها کمک می‌کند، بلکه به بهبود مستمر فرآیندهای تولید و سرویس‌دهی نیز می‌انجامند. در نهایت، این به کارفرمایان اطمینان می‌دهد که تجهیزات آن‌ها نه تنها با قوانین جاری هماهنگی دارد، بلکه به طور موثر در محافظت از سرمایه‌گذاری‌ها و تضمین ایمنی کارکنان نیز سهیم هستند. این بازرسی‌ها به‌عنوان سنگ بنای اساسی مدیریت ریسک در صنایع به شمار رفته و نقش کلیدی در تداوم پایدار فعالیت‌های تولیدی و صنعتی دارند.

بازرسی دیگ های بخار بر اساس چه استانداردهایی انجام می شود؟

بازرسی ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این ظروف و دیگ‌ها در فرآیندهای صنعتی و تجاری گسترده استفاده می‌شوند و برای حفظ ایمنی و کیفیت کارکرد آن‌ها، بازرسی دوره‌ای و مداوم انجام می‌شود. در بازرسی ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار، استانداردها و راهنماهای مربوطه برای انجام بازرسی‌ها و ارزیابی‌ها تعیین شده‌اند. این استانداردها شامل موارد زیر می‌شوند:

• استاندارد ASME Boiler and Pressure Vessel Code: این استاندارد برای طراحی، ساخت و بازرسی دیگ‌های تحت فشار استفاده می‌شود. آن شامل الزامات مکانیکی، مواد، و سایر موارد مربوطه است.
• استاندارد API 510: این استاندارد برای بازرسی و ارزیابی دیگ‌های تحت فشار استفاده می‌شود. آن شامل روش‌ها و الزاماتی برای بازرسی، تست و ارزیابی دیگ‌ها است.
• استاندارد API 570: این استاندارد برای بازرسی و ارزیابی لوله‌ها و تجهیزات مرتبط با دیگ‌ها استفاده می‌شود. آن شامل روش‌های بازرسی و الزاماتی برای حفظ ایمنی و عملکرد لوله‌ها است.
• استاندارد NBIC (National Board Inspection Code): این استاندارد برای بازرسی و تعمیر دیگ‌های تحت فشار استفاده می‌شود. آن شامل راهنماها و الزاماتی برای بازرسی، تعمیر و بازسازی دیگ‌ها است.

این استانداردها فقط برخی از مواردی هستند که در بازرسی ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار استفاده می‌شوند. همچنین می‌توانید به استانداردهای محلی و ملی، نظیر استانداردهای مربوط به صنایع خاصی مانند نفت و گاز، شیمیایی و غیره نیز مراجعه کنید. با در نظر گرفتن این استانداردها و راهنماها، بازرسی‌های منظم و صحیح می‌توانند تضمین کننده ایمنی و کیفیت عملکرد ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار باشند.

به طور کلی، در ایران نیز برای بازرسی و ساخت انواع ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار استانداردهایی وجود دارد که توسط سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) تعیین شده‌اند. این استانداردها شامل موارد زیر می‌شوند:

۱. استاندارد ISIRI 2976: این استاندارد به عنوان “ظروف فشاری – الزامات عمومی” شناخته می‌شود و مشخصات مورد نیاز برای طراحی، ساخت و بازرسی ظروف تحت فشار را شامل می‌شود.

۲. استاندارد ISIRI 2977: این استاندارد با عنوان “دیگ بخار – الزامات عمومی” منتشر شده است و مشخصات لازم برای طراحی، ساخت و بازرسی دیگ‌های بخار را در بر می‌گیرد.

۳. استاندارد ISIRI 2978: این استاندارد با عنوان “ظروف فشاری – ظروف آتش‌نشانی” مربوط به طراحی، ساخت و بازرسی ظروف فشاری مورد استفاده در صنعت آتش‌نشانی است.

۴. استاندارد ISIRI 2979: این استاندارد با عنوان “ظروف فشاری – ظروف گازی” برای طراحی، ساخت و بازرسی ظروف فشاری مورد استفاده در صنعت گاز است.

این استانداردها توسط سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) تعیین شده‌اند و برای اطمینان از ایمنی و کیفیت ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار در ایران استفاده می‌شوند. با مطالعه و رعایت این استانداردها، می‌توانید از ایمنی و استاندارد بودن ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار خود اطمینان حاصل کنید.

مراحل انجام بازرسی های ظروف تحت فشار و دیگ بخار به چه صورت انجام می شود؟

مراحل انجام بازرسی ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار ممکن است بسته به نوع و استفاده‌ی ظروف متفاوت باشد، اما در کل، مراحلی که معمولاً در بازرسی انجام می‌شود عبارتند از:

۱. بررسی مستندات و سند‌ها: در این مرحله، مستندات مربوط به ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار بررسی می‌شوند. این شامل مستنداتی مانند طراحی، مشخصات فنی، نقشه‌ها، گواهینامه‌ها، گزارش‌های بازرسی قبلی و سایر اسناد مرتبط است.

۲. بازرسی ظاهری: در این مرحله، ظاهر ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار بررسی می‌شود. این شامل بررسی ظاهری سطح داخلی و خارجی ظروف، بررسی وجود زنگ زدگی، خراش، ترک، خوردگی و سایر آسیب‌ها است.

۳. تست‌های غیرمخرب: تست‌های غیرمخرب مورد استفاده قرار می‌گیرند تا نقاط ضعف محتمل در ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار شناسایی شوند. این تست‌ها می‌توانند شامل تست فشار، تست هیدرواستاتیک، تست رادیوگرافی، تست فراصوت، تست رنگ، تست مغناطیسی و سایر تست‌های غیرمخرب باشند.

۴. بازرسی عملکردی: عملکرد ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار بررسی می‌شود. این شامل بررسی کارکرد صحیح سیستم‌ها، نشتی‌ها، سیستم‌های کنترلی و سایر عملکردهای مربوطه است.

۵. سنجش ضخامت: ضخامت دیواره‌ها و قطعات مختلف ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار با استفاده از تجهیزات و روش‌های مناسب سنجیده می‌شود. این بررسی ضخامت می‌تواند به تشخیص زودهنگام خوردگی، رسوبات یا کاهش ضخامت دیواره کمک کند.

۶. آزمایش‌های فنی: در صورت نیاز، آزمایش‌های فنی مربوط به ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار انجام می‌شود. این آزمایش‌ها ممکن است شامل آزمایش تست فشار، تست شوک حرارتی، تست تعادل حرارتی و سایر آزمایش ها. اما مراحلی که برای بازرسی ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار معمولاً در نظر گرفته می‌شوند، عبارتند از:

۷. بررسی مستندات و سند‌ها: شامل مشاهده و بررسی مستندات مربوط به ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار می‌شود، اعم از طرح‌ها، گواهینامه‌ها، راهنماها و سایر اسناد مرتبط.

۸. بازرسی ظاهری: شامل بررسی وضعیت ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار از نظر ظاهری، مانند سطح داخلی و خارجی، زنگ زدگی، خوردگی، ترک‌ها و سایر آسیب‌ها.

۹. بازرسی عملکردی: بررسی عملکرد و کارکرد صحیح ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار، از جمله بررسی سیستم‌های کنترلی، نشتی‌ها و سایر عملکردهای مرتبط.

۱۰. سنجش ضخامت: اندازه‌گیری ضخامت دیواره‌ها و قطعات مختلف ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار به منظور تشخیص زودهنگام خوردگی و کاهش ضخامت.

۱۱. آزمایش‌های فنی: انجام آزمایش‌های فنی مربوط به ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار، مانند آزمایش تست فشار و آزمایش تست شوک حرارتی.

۱۲. بررسی تجهیزات و قطعات: بررسی تجهیزات مورد استفاده در ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار، از جمله سیستم‌های کنترلی، سوپاپ‌ها، لوله‌ها و قطعات دیگر.

۱۳. ثبت نتایج و گزارش‌دهی: ثبت نتایج بازرسی و تهیه گزارش کامل از وضعیت ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار، به منظور ثبت نتایج و ارائه توصیه‌های لازم برای تعمیرات و بهبود عملکرد.

لطفاً توجه داشته باشید که بازرسی و مراحل آن ممکن است بسته به نوع و استفاده‌ی ظروف تحت فشار و دیگ‌های بخار متفاوت باشد. برای اطلاعات دقیق‌تر و بررسی جزئیات بیشتر، پیشنهاد می‌شود با متخصصان و کارشناسان ما در شبکه نوین صنعت آکس تماس بگیرید.

بازرسی هایی که شرکت نوین صنعت آکس مجوز بازرسی را دارند عبارتند از :

• بازرسی ادواری آسانسور
• بازرسی ادواری لیفتراک
• بازرسی ادواری جرثقیل
• بازرسی ادواری دیگ بخار